Right to challenge Archieven |

Right to Challenge, inspiratie uit het buitenland

Arno — Fri, 04 Mar 2022 08:01:40 +0000

Vlaams minister Bart Somers stelde in 2019 dat hij het Right to Challenge via lokale besturen wil uitrollen over heel Vlaanderen. Momenteel zit deze participatievorm bij ons nog volop in de experimenteerfase, maar in Nederland is men er al jaren mee bezig. Daar zien ze lokale invullingen van het uitdaagrecht, met succesvolle en minder succesvolle ervaringen.

Met Right to Challenge of het uitdaagrecht kunnen burgers, verenigingen of ondernemers bepaalde taken en diensten van de overheid overnemen. Het geeft hen ook het recht om de taken en de dienstverlening die de overheid uitvoert in vraag te stellen. Het zou een manier zijn om burgers meer te betrekken bij het beleid. Ze krijgen daarbij de mogelijkheid om het zelf beter, sneller, goedkoper of efficiënter te doen.

De huidige Vlaamse Regering vermeldde het concept ook in haar regeerakkoord 2019-24: “We bouwen een kader uit waarbinnen het right to challenge ten aanzien van de gemeenten en de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden georganiseerd kan worden.” Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open VLD) wil het Right to Challenge dan ook uitrollen via lokale besturen. Er lopen momenteel vier lokale experimenten om deze participatievorm in het veld uit te testen.

In Vlaanderen staat het proces echter nog in haar kinderschoenen. In Nederland is het concept al heel wat meer ingeburgerd. Er zijn 168 gemeenten die werken met het uitdaagrecht. Van die 168 gemeenten, zijn slechts 67 keer gemeenten daadwerkelijk uitgedaagd.

De Noord-Hollandse gemeente Velsen is daar één van. Bewoners kunnen ideeën voor hun wijk uitvoeren en dat zorgt schijnbaar voor sociaal maatschappelijke energie en enthousiasme. Het gaat vooral over kleine taken in het leefgebied. Het is daar niet de bedoeling dat inwoners het complete groenbeheer van de gemeente overnemen. In Amstelveen daagt de Stichting Stadsdorp Elsrijk de gemeente uit. Het burgerinitiatief vraagt het gemeentebestuur om hen de opdracht te geven de taken van het sociaal werk in de wijk Elsrijk uit te voeren. De Stichting wil het welzijnswerk dichter bij de bewoners brengen en efficiënter uitvoeren. De bewoners behouden de eigen regie, ook als ze hulp, ondersteuning of zorg nodig hebben. Met dit plan wil het burgerinitiatief de betrokkenheid bij de buurt en de buren vergroten.

Maar het is niet altijd rozengeur en maneschijn. In de gemeente Roosendaal heeft men geprobeerd het groenonderhoud aan inwoners over te dragen. Dit is niet gelukt omdat de gemeente en inwoners er budget technisch niet uit kwamen. Ook de gemeente Zeewolde is niet meer actief bezig met het uitdaagrecht. In het verleden was het uitdaagrecht opgenomen in een verordening en een beleidsplan, maar de gemeente geeft aan op andere wijze invulling te willen geven aan burgerinitiatieven en geen behoefte te hebben aan ondersteuning.

Dat het uitdaagrecht lokaal geïmplementeerd wordt, wil ook niet per se zeggen dat het effectief gebruikt wordt. In de gemeente Hattem heeft het uitdaagrecht al in 2015 ingevoerd, maar daar zijn nog geen aanvragen geweest. Kleine initiatieven, zoals groenbeheer, zijn wel opgestart, maar deze vallen buiten de definitie van het uitdaagrecht. De gemeente Roermond draagt het uitdaagrecht actief uit op de website, maar is nog niet uitgedaagd. Daarnaast is men hier niet zeker of wanneer de gemeente uitgedaagd wordt, de ambtelijke organisatie hier klaar voor is.

Het is duidelijk, de Nederlandse gemeenten proberen op verschillende manieren vorm te geven aan het uitdaagrecht. Dit verschilt van beleidsplannen en kleine opdrachten tot daadwerkelijke uitdagingen. We zien ook verschillen in de definitie van het uitdaagrecht en de toepassing per gemeente. In Hilvarenbeek wordt gekozen voor een advies aan het beleid, in Amstelveen voor een complete overdracht van opdracht. De Nederlandse gemeenten staan open voor een brede opvatting, maar zien niet voor alle publieke taken een mogelijkheid voor het uitdaagrecht. Vaak is het beperkt tot één functie of domein, zoals groenonderhoud of het sociale veld.

Voor Vlaamse gemeenten lijken dezelfde toekomstige vragen en uitdagingen op tafel te liggen. Kan het overnemen van taken het overdragen van beslissingsbevoegdheden betekenen? Of gaat het slechts over een uitvoeringsbevoegdheid? En hoe verschilt de reeds bestaande mogelijkheid om het beheer van budgetten aan burgerinitiatieven toe te vertrouwen met het uitdaagrecht in de praktijk? Enkele Nederlandse gemeenten tonen alvast dat de afwezigheid van een standaardproces of werkvorm niet betekent dat het niet kan werken.

Arno Van Rensbergen

Bronnen

OP ’T HOOG, TIM, Het uitdaagrecht in Nederland – een stand van zaken onder gemeenten anno 2019

VAN DER MEIRSSCHE, Angelique, Het recht om uit te dagen bij lokale besturen, Angelique van der Meirssche, 2019

https://www.amstelveensnieuwsblad.nl/lokaal/maatschappelijk/295093/stadsdorp-elsrijk-daagt-de-gemeente-uit-659994

https://www.pzc.nl/schouwen-duiveland/inwoners-sirjansland-dagen-gemeente-uit-en-komen-met-een-eigen-plan-om-dorp-mooier-te-maken~ad7a813a/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

Het bericht Right to Challenge, inspiratie uit het buitenland verscheen eerst op .

Right to challenge

Arno — Tue, 27 Apr 2021 13:31:00 +0000

Right to Challenge (R2C) is een participatievorm die individuele burgers of burgerinitiatieven de kans geeft om taken, die in hun directe omgeving worden volbracht door of voor een overheid, over te nemen.Slechts twee landen, het Verenigd Koninkrijk en Nederland, hebben het ‘recht om uit te dagen’ wettelijk verankerd. Hoewel het R2C al in 2011 geïntroduceerd werd in het Verenigd Koninkrijk, wordt er in de praktijk weinig van gebruikgemaakt. In Nederland heeft het R2C wel zijn ingang gevonden en wordt het meer gebruikt. Het principe werd in 2019 ook opgenomen in het regeerakkoord van de nieuwe Vlaamse regering.

Hoe werkt dat, zo’n uitdaging?

Een challenge kan op verschillende manieren gebeuren:

Een lokaal bestuur kan initiatiefnemers uitdagen om een uitvoerende taak over te nemen in de plaats van de overheid.
Een (buurt)initiatief kan zeggenschap verwerven over de wijze waarop een dienst verleend wordt in een buurt. Het ‘bestuur’ komt dan onder controle van de uitdagers, maar de uitvoering kan wel worden overgelaten aan professionals.
Tot slot kan een lokaal bestuur georganiseerde burgers de mogelijkheid verschaffen om het gemeentelijk inkoop- en opdrachtaanbestedingsbeleid uit te dagen. Burgers kunnen dan de gemeente uitdagen om bij de uitbesteding van een dienst in een buurt/wijk het plan eerst voor te leggen aan een burgercollectief, dat dan overgaat tot een beoordeling.

Wat zijn de voordelen?

Het Right to Challenge wordt door deelnemende burgers vaak gezien als een nieuwe vorm van directe democratie, waarbij burgers een gelijkwaardige relatie met de overheid ontwikkelen en de professionaliteit van de burger erkent wordt.
Het biedt burgers en burgerinitiatieven meer regelruimte en organisatiekracht, waardoor initiatiefnemers de mogelijkheid aangeboden krijgen om een specifieke dienstverlening naar eigen inzicht, ervaring en expertise uit te werken.

Valkuilen

Het komt wel eens voor dat er onzekerheid over de continuïteit van een challenge Vaak steunen initiatieven op de inspanningen van één of enkele sterkhouders en wanneer deze wegvallen, is de opvolging niet steeds gewaarborgd. Ook de kwaliteit van de uitdaging kan hieronder lijden.
Uitdagers moeten in bepaalde situaties concurreren met bestaande professionele dienstverleners of met de bevoegde overheid zelf, en dit kan drempelverhogend werken.
Soms struikelt men wel eens over het kostenplaatje. Het is niet eenvoudig om de structurele toewijzing van financiële middelen op middellange en lange termijn te verzekeren. Ook de financiële kaders die door de overheid worden voorzien kunnen niet altijd matchen met de aard van het initiatief.

Enkele tips

Ontwikkel een ondersteuningsmentaliteit. Lokale overheden vormen een cruciale factor bij right to challenge. De steun van het bestuur aan het wettelijk kader en de wil om de lokale gemeenschap bij te staan en van relevante informatie te voorzien zijn doorslaggevend. Duidt één contactpersoon aan die op alle vragen van de uitdagers kan antwoorden.
Voorzie kennis en coördinatie. Om een Right to Challenge te doen slagen zijn de capaciteit van de bestuurlijke organisatie en de coördinatie over de verschillende beleidsdomeinen belangrijk. Er moet daarnaast ook voldoende kennis en personeelsbezetting zijn.
Maak duidelijke afspraken met de uitdagers en giet deze in een overeenkomst. Zo kan je de aansprakelijkheid, het gewenste niveau van dienstverlening en engagementen verankeren.
Creëer een draagvlak bij de belanghebbende stakeholders. Naast het politieke niveau moeten ook de medewerkers overtuigd zijn van het concept.
Bewaak de eigenheid van het initiatief. Het is niet de bedoeling dat de uitdaging wordt overgenomen door de bevoegde overheid of verdwijnt door een overdaad aan bureaucratie.
Verzeker de capaciteit van de uitdagers. Initiatiefnemers bewijzen best eerst dat ze over voldoende kennis en expertise beschikken om de taak over te nemen.

Het hele onderzoek lees je op https://lokaalbestuur.vlaanderen.be/werking-bestuur/burgerparticipatie/right-to-challenge-e-democracy-en-minipublics

Het bericht Right to challenge verscheen eerst op .

Right to challenge

Arno — Tue, 27 Apr 2021 09:34:00 +0000

Academici van de KU Leuven voerden, in opdracht van de Vlaamse overheid, een internationaal vergelijkend onderzoek uit naar innovaties in de lokale, participatieve democratie. Het onderzoek richt zich op drie thema’s die de laatste jaren steeds meer in de belangstelling staan: uitdaagrecht of ‘Right to Challenge’, mini-publics en e-participatie. Elke week vatten wij één van deze thema’s klaar en duidelijk samen. We sluiten deze week onze reeks af met het Right to Challenge.

Wat is Right to Challenge?

Right to Challenge (R2C) of uitdaagrecht is een participatievorm die individuele burgers of burgerinitiatieven de kans geeft om taken, die in hun directe omgeving worden volbracht door of voor een overheid, over te nemen.

Slechts twee landen, het Verenigd Koninkrijk en Nederland, hebben het ‘recht om uit te dagen’ wettelijk verankerd. Hoewel het R2C al in 2011 geïntroduceerd werd in het Verenigd Koninkrijk, wordt er in de praktijk weinig van gebruikgemaakt. In Nederland heeft het R2C wel zijn ingang gevonden en wordt het meer gebruikt. Het principe werd in 2019 ook opgenomen in het regeerakkoord van de nieuwe Vlaamse regering.

Hoe werkt dat, zo’n uitdaging?

Een challenge kan op verschillende manieren gebeuren:

Een lokaal bestuur kan initiatiefnemers uitdagen om een uitvoerende taak over te nemen in de plaats van de overheid.
Een (buurt)initiatief kan zeggenschap verwerven over de wijze waarop een dienst verleend wordt in een buurt. Het ‘bestuur’ komt dan onder controle van de uitdagers, maar de uitvoering kan wel worden overgelaten aan professionals.

Tot slot kan een lokaal bestuur georganiseerde burgers de mogelijkheid verschaffen om het gemeentelijk inkoop- en opdrachtaanbestedingsbeleid uit te dagen. Burgers kunnen dan de gemeente uitdagen om bij de uitbesteding van een dienst in een buurt/wijk het plan eerst voor te leggen aan een burgercollectief, dat dan overgaat tot een beoordeling.

Wat zijn de voordelen?

Het Right to Challenge wordt door deelnemende burgers vaak gezien als een nieuwe vorm van directe democratie, waarbij burgers een gelijkwaardige relatie met de overheid ontwikkelen en de professionaliteit van de burger erkent wordt.
Het biedt burgers en burgerinitiatieven meer regelruimte en organisatiekracht. Initiatiefnemers krijgen de mogelijkheid om een specifieke dienstverlening naar eigen inzicht, ervaring en expertise uit te werken.

De valkuilen

Het komt wel eens voor dat er onzekerheid over de continuïteit van een challenge plaatsvindt. Vaak steunen initiatieven op de inspanningen van één of enkele sterkhouders en wanneer deze wegvallen, is de opvolging niet steeds gewaarborgd. Ook de kwaliteit van de uitdaging kan hieronder lijden.
Uitdagers moeten in bepaalde situaties concurreren met bestaande professionele dienstverleners of met de bevoegde overheid zelf, en dit kan drempelverhogend werken.
Soms struikelt men wel eens over het kostenplaatje. Het is niet eenvoudig om de structurele toewijzing van financiële middelen op middellange en lange termijn te verzekeren. Ook de financiële kaders die door de overheid worden voorzien kunnen niet altijd matchen met de aard van het initiatief.

Enkele tips

Ontwikkel een ondersteuningsmentaliteit. Lokale overheden vormen een cruciale factor bij right to challenge. De steun van het bestuur aan het wettelijk kader en de wil om de lokale gemeenschap bij te staan en van relevante informatie te voorzien zijn doorslaggevend. Duidt één contactpersoon aan die op alle vragen van de uitdagers kan antwoorden.

Voorzie kennis en coördinatie. Om een Right to Challenge te doen slagen zijn de capaciteit van de bestuurlijke organisatie en de coördinatie over de verschillende beleidsdomeinen belangrijk. Er moet daarnaast ook voldoende kennis en personeelsbezetting zijn.
Maak duidelijke afspraken met de uitdagers en giet deze in een overeenkomst. Zo kan je de aansprakelijkheid, het gewenste niveau van dienstverlening en engagementen verankeren.
Creëer een draagvlak bij de belanghebbende stakeholders. Naast het politieke niveau moeten ook de medewerkers overtuigd zijn van het concept. 
Bewaak de eigenheid van het initiatief. Het is niet de bedoeling dat de uitdaging wordt overgenomen door de bevoegde overheid of verdwijnt door een overdaad aan bureaucratie.
Verzeker de capaciteit van de uitdagers. Initiatiefnemers bewijzen best eerst dat ze over voldoende kennis en expertise beschikken om de taak over te nemen.

Het hele onderzoek lees je op https://lokaalbestuur.vlaanderen.be/werking-bestuur/burgerparticipatie/right-to-challenge-e-democracy-en-minipublics

Het bericht Right to challenge verscheen eerst op .

Uitdaagrecht: pluspunten, minpunten en tips

Arno — Wed, 03 Mar 2021 09:27:00 +0000

Uitdaagrecht of right to challenge betekent – kort samengevat – de mogelijkheid dat burgers, bewonersgroepen of kleine (sociale) ondernemers taken overnemen van de overheid; bv. omdat zij denken om efficiëntere resultaten te halen. In Nederland baten sportclubs hier en daar zelf de sportaccommodatie uit en onderhouden buurtbewoners het plaatselijke park. 

Ondertussen is het right to challenge ook naar Vlaanderen overgewaaid en staat het principe vermeld in het Vlaamse regeerakkoord. Daarom even een analyse in volgelvlucht van de Nederlandse praktijken.

Pluspunten

De Nederlandse praktijkvoorbeelden bevatten een aantal pluspunten. Wanneer buurtbewoners samen publieke taken opnemen, zorgt dat voor meer contact met de buren, meer sociale samenhang en meer eigenaarschap en betrokkenheid bij deze taak. Ze komen samen ook tot creatieve nieuwe ideeën op maat van de reële levenservaring en behoeftes van de buurtbewoners. En die burgers denken vaak ‘breder’ en ‘globaler’ dan de verkokerde gemeentediensten. Hun denken overstijgt vaak het hokjesdenken per beleidsthema. 

Ook de relatie tussen burger en bestuur verandert door het right to challenge: overheden worden letterlijk gedwongen om meer te luisteren naar inwoners en hun verenigingen. Aan de opstart van een challenge gaat sowieso heel wat overleg vooraf. Zo ontstaat een context van co-creatie en co-productie in plaats van een top-down beleidsvoering. Ondanks deze meer gelijkwaardige verhouding tussen burger en bestuur, behoudt de overheid uiteraard nog belangrijke eigen beslissingsmacht: bv. over de nodige vergunningen of subsidies, over transparante procedures voor aankopen, …

Ook interessant: het right to challenge kan leiden tot meer communicatie tussen burger en bestuur. Op die manier kunnen overheidsdiensten vlotter signalen uit de samenleving capteren. Het eindresultaat is dan misschien niet de overname van een bestaande taak, dus geen écht ‘right to challenge’ maar wel een nieuw initiatief dat aansluit bij een maatschappelijke bezorgdheid.

Minpunten

Het ‘recht om uit te dagen’ houdt ook enkele valkuilen in: o.a. de ‘maatschappelijke eerlijkheid’. Zoals bij alle participatieve processen moeten mattheuseffecten worden vermeden. In de praktijk zien we toch vooral de sterkere sociale groepen het voortouw nemen in participatieve processen. De overheid moet voorkomen dat bepaalde groepen minder aangesproken worden door de challenges en door de publieke dienstverlening. Extra communicatie en ondersteuning kunnen een oplossing zijn. Net zoals garanties in de procedure dat de ‘uitdagers’ een breed en divers draagvlak in de buurt zoeken voor dat initiatief. 

Ook voor de burgers die hun overheid willen uitdagen, blijken challenges een complex vraagstuk. Hoe worden ze op de hoogte gesteld van dat nieuwe recht en bijhorende procedures? Wie moeten ze aanspreken bij hun gemeente? Om bij deze actieve inwoners het gevoel te vermijden dat ze van hot naar her worden gestuurd, kan een uniek aanspreekpunt voor aanvragen en hulp misschien wel soelaas bieden.

Voor overheidsdiensten is de invoering waarschijnlijk geen eenvoudige oefening. De challenges overstijgen toch al snel de bestaande bestuurlijke logica: ze passen vaak niet binnen de bestaande taakverdelingen tussen afdelingen, ze gaan over uiteenlopende begrotingsposten…Dat alles vraagt heel wat interne afstemming, communicatie en juridische duidelijkheid. Voor de bewoners zijn al die regels en procedures al snel een hinderende vorm van overheidsbemoeienis. 

Ook zullen een heel aantal praktische kwesties nog tegen het licht moeten worden gehouden, los van een eventueel decretaal kader in de toekomst. In hoeverre doorkruisen challenges bestaande overeenkomsten en contracten? Moeten er afspraken onderhandeld worden met bestaande partners of uitvoerders? Hoe verhouden burgerinitiatieven zich hier tegenover commerciële actoren? Hoe zit het met regels inzake aanbestedingen wanneer een challenge investeringen of aankopen met zich meebrengt? Welke strenge kwaliteits- of veiligheidsregels blijven nodig? Of kiezen we voor een eerder regelluw model? Dat laatste is natuurlijk belangrijk: de overheid blijft uiteraard verantwoordelijk voor de continuïteit en kwaliteit van de geleverde dienstverlening. Wat als de taak slecht wordt uitgevoerd? Wat als trekkers van een burgerinitiatief wegvallen en de uitvoering van een challenge in duigen valt? Ook hiervoor moeten op voorhand duidelijke regels en noodscenario’s bestaan.  

Bovendien: Hoe zal men in deze planmatige wereld het succes van een challenge evalueren? Als er minder geld is uitgegeven? Als er meer gebruikers zijn van een dienst? Of tellen ook moeilijk meetbare elementen als buurtgevoel, sociale cohesie, eigenaarschap en burgerschap mee in de eindscore? 

10 tips

Een netwerk van ambtenaren uit verschillende Nederlandse steden en gemeenten, actieve bewoners en sociaal ondernemers, analyseerde de praktijken en perspectieven van het recht om uit te dagen. Ze formuleerden tien tips voor het right to challenge (RtC). Hierond volgt de korte samenvatting:

Tip 1. Kies er bewust voor > Bepaal als inwoners en gemeente samen waarom je voor RtC kiest, want een gezamenlijk antwoord is een belangrijk ijkpunt in het proces waarop iedereen altijd kan terugvallen.

Tip 2. Bepaal samen de definitie > Stel als inwoners en gemeente samen vast wat de definitie van RtC is en houd hier dan aan vast. Een heldere keuze houdt iedereen scherp. Zo niet, verval je snel in algemeenheden over hoe om te gaan met bewonersinitiatief. 

Tip 3. Leg een basis met transparantie > Leg met toegankelijke data, documenten en informatie de basis voor de RtC. Denk hier met name aan financiële data en aanbestedingsinformatie. 

Tip 4. Experimenteer, leer en reflecteer! > Ambtenaren, bestuurders en inwoners: sta open voor experimenten en nieuwe leerervaringen.

Tip 5. Houd een breed perspectief > Een groot gevaar bij RtC is een te nauwe blik op het budget en of het goedkoper kan. Dit werkt vaak verlammend. Zorg er daarom voor dat het perspectief breed blijft.

Tip 6. Denk en werk procesmatig > Als RtC in jouw gemeente mogelijk is, dan doorloopt die grofweg de volgende processtappen: aanbod, afspraken, uitvoering en opvolging. Houd het door gezamenlijk gewenste proces voor ogen. Denk en werk procesmatig.

Tip 7. Werk toe naar een volwaardig partnerschap > Geef ruimte, luister goed, regel niet dicht, beweeg mee in het tempo van de ander en wees transparant. Werk met deze en andere tips toe naar volwaardig partnerschap. 

Tip 8. Zoek ruimte in de regelgeving > Verken de ruimte die er in de regels is om RtC mogelijk te maken. Vaak is er meer ruimte in de regels dan verwacht.

Tip 9. Werk met een vaste contactpersoon > Door met een vaste contactpersoon te werken hoeven inwoners hun verhaal niet steeds opnieuw te vertellen en ontstaat er een wederzijds vertrouwen tussen bewoner en gemeente.

Tip 10. Laat je inspireren > Deel kennis en ga op zoek naar goede voorbeelden, want RtC is nog niet uitgekristalliseerd.  

Het bericht Uitdaagrecht: pluspunten, minpunten en tips verscheen eerst op .

Uitdaagrecht: praktijken uit Nederland

Arno — Wed, 03 Mar 2021 09:09:00 +0000

In Nederland zijn heel wat steden en ook kleinere gemeenten al even aan de slag met het ‘right to challenge’, waarbij burgers overheidstaken overnemen: het beheer van sportinfrastructuur, het onderhoud van een parkje… naar de opmaak van stadsplannen. We tonen enkele praktijkvoorbeelden.

Over uitdaagrecht

Uitdaagrecht of ‘right to challenge’ betekent dat burgers een overheidstaak kunnen overnemen wanneer zij ervan overtuigd zijn dat zij deze opdracht beter of goedkoper kunnen uitvoeren. In Nederland is dat ‘uitdaagrecht’ ondertussen gedeeltelijk verankerd in de wetgeving – bv. voor zorg en bibliotheken – of in gemeentelijke regels en procedures.  Maar ook vóór de invoering van zo’n juridisch afdwingbaar kader trokken Nederlandse burgers al publieke taken naar zich toe. 

Praktijkvoorbeelden

Zwolle – Openluchtzwembad
Al in de jaren 1990 namen buurtbewoners het plaatselijke openluchtzwembad over in de Nederlandse stad Zwolle, toen dat met sluiting werd bedreigd. Zwemliefhebbers moeten nu aansluiten bij een vriendenvereniging van het zwembad. Als lid koop je een jaarabonnement én verwacht men een vijftal uur vrijwilligerswerk per seizoen. In ruil daarvoor kunnen zwemmers de hele zomer genieten van het openzwembad. Op deze manier zorgen burgers er samen voor dat het zwembad wordt onderhouden en al meer dan 25 jaar kan blijven bestaan met zijn belangrijke maatschappelijke functie. 

Utrecht – Sporthal
De stad Utrecht voerde ook een aantal jaren geleden het right to challenge in. Een challenge heet daar ‘bewonersbod’. Voorwaarden voor een bod zijn: het gaat om een bestaande taak van de gemeente, de taak sluit aan bij de beleidsdoelstellingen van de gemeente, er is een budget beschikbaar, de overname mag geen meerkost betekenen voor de gemeente en zorgt voor een toegevoegde kwaliteit of maatschappelijke waarde. En er moet uiteraard een draagvlak bestaan in de omgeving.  
Ook hier kwam lokale sportinfrastructuur in het vizier: twee lokale basketclubs vonden geen geschikte en betaalbare sportruimte. Via een bewonersbod namen ze in 2016 het beheer over van sporthal Lunetten. Men rekent op een slimmer beheer zodat de bezettingsgraad van de accommodatie omhoog gaat, een betere exploitatie van de horeca,… Het gebouw blijft eigendom van de gemeente, die ook blijft instaan voor het groot onderhoud. 

Nootdorp – Netheid winkelcentrum
Soms gaat het over de netheid van de openbare ruimte. In Nootdorp, niet ver van Den Haag, houden winkeliers zelf het winkelcentrum proper. Via een challenge bij de gemeente beschikken deze lokale ondernemers nu zelf over de nodige (financiële) middelen om snel te kunnen optreden tegen vervuiling rond de winkels. 

Aalsmeer – Park
Het Seringenpark in Aalsmeer heeft een unieke verzameling van meer dan 100 variëteiten van seringen. Deze plant speelt al sinds het einde van de negentiende eeuw een belangrijke rol in de lokale bloementeelt. Maar het onderhoud van deze kwetsbare bomen kon beter, volgens buurtbewoners. Daarom nam hun ‘werkgroep Seringenpark’ het onderhoud tot 2022 van het gemeentebestuur over. Via het right to challenge wil de bewonerswerkgroep de kwaliteit van het park verbeteren.

Oss – Kermis
In een deelgemeente van Oss daagden inwoners de gemeente uit rond de organisatie van een kermis. Samen met plaatselijke horecaondernemers maakten ze slimme combinaties tussen horeca en kermis. Zo maakten ze hun dorpskermis aantrekkelijker voor ouders met een terras en feesttent.  

Lansingerland – Dierenweide
Bewoners komen soms gewoon in actie – of beter reactie – tegen besparingen. Zo wou de gemeente Lansingerland, tussen Den Haag en Rotterdam, in 2015 onder meer bezuinigen door de sluiting van een dierenverblijf. Dankzij twee ondernemers kon ‘dierenweide Leeuwenkuil’ een doorstart maken. Samen met buurtbewoners namen ze het beheer van de dierenweide in handen: zij voeren het dagelijks onderhoud uit en doen ook werkzaamheden in het park eromheen. Door met vrijwilligers te werken, blijft er geld over. De challenge van de dierenweide Leeuwenkuil is een succes, zo blijkt uit de evaluatie van de gemeente en bewoners in februari 2019. 

Tilburg – Beheer haven
Met het project ‘Dat kan ik beter’ kunnen inwoners van de gemeente Tilburg een eigen voorstel indienen. Dat kunnen individuen zijn of zelfstandigen zonder personeel (ZZP-ers), nieuwe collectieven, wijk- en dorpsraden, verenigingen…  of vrijwilligersorganisaties, of andere professionals die menen een publieke dienst zelf beter te kunnen organiseren. In 2017 is de eerste uitdaging geaccepteerd door het college, namelijk het voorstel van bewoners, ondernemers en schippers om het beheer van de Piushaven over te nemen. De nieuw op te richten ‘Stichting Havenmeester Piushaven’ neemt een havenmeester in dienst die het water en de directe omgeving gaat beheren. De gemeente heeft in eerste instantie toegezegd om in 2017 en 2018 een subsidie van 75.000 euro toe te kennen. Deze havenmeester nieuwe stijl zal recht doen aan de belangen van zowel de bewoners, als ondernemers en schippers.

Rotterdam – Herinrichting woonomgeving
Soms gaat het letterlijk om plannen maken voor de buurt, om zelf beleid te maken… Zo werden de bewoners van de Rotterdamse Schepenstraat zelf opdrachtgever voor de herinrichting van hun eigen straat. Zij waren ontevreden over de oorspronkelijke plannen van de gemeente Rotterdam. Zo kregen alle 400 volwassen bewoners bij een straatreferendum een brief met de vraag: ‘Ik vind het een goede zaak dat het inrichtingsplan gemaakt wordt door de kerngroep Schepenstraat (eens/oneens/geen mening)’. Van de 205 reacties waren er 201 positief. Slechts twee bewoners waren tegen. 
In 2015 maakte een kerngroep van bewoners daarom gebruik van het right to challenge. Ze gingen aan de slag om zelf een ontwerp te maken. Waar nodig vragen ze ondersteuning aan de gemeente of andere instanties. Bewoners werden betrokken via workshops. Zo kon iedereen zijn ideeën kwijt en ontstond het nodige draagvlak in de straat. Opvallend: een aantal bewoners krijgt een vergoeding voor zijn medewerking. Niet helemaal onlogisch: het is veel werk en ‘normaal’ had het lokale bestuur ook betaald voor opmaak van de plannen. Daarover zijn duidelijke afspraken gemaakt met de gemeente. 

Het bericht Uitdaagrecht: praktijken uit Nederland verscheen eerst op .

Right to challenge: tips

Arno — Fri, 17 Apr 2020 10:37:00 +0000

Het Vlaamse regeerakkoord 2019-24 vermeldt de invoering van het zogenaamde ‘right to challenge’: de mogelijkheid dat burgers taken overnemen van de overheid, wanneer zij die goedkoper, beter of slimmer kunnen uitvoeren. In tientallen Nederlandse steden en gemeenten beheren burgers ondertussen zelf sportzalen, buurtparkjes… of maken ze zelf inrichtingsplannen voor de eigen buurt.

Voor wie het ‘uitdaagrecht’ dieper wil verkennen, verwijzen we in dit artikel naar online bronnen met meer achtergrondinformatie, stappenplannen, tips en lessons learned.

Oorsprong

Het right to challenge heeft zijn wortels in de Britse ‘Localism Act’ uit 2011. De overheid wou er burgers en lokale gemeenschappen meer greep geven op het lokale beleid. Dat maakte deel uit van ‘The Big Society’ van prime minister David Cameron. Buurtbewoners kregen nieuwe juridische hefbomen om de planning van hun buurt bij te sturen, om buurthuizen te beschermen… En om overheidstaken over te nemen wanneer zij dachten die beter te kunnen uitvoeren dan hun lokaal bestuur. Deze wetgeving werd geen groot succes: de toegang tot de procedures bleek voor burgers vrij complex, vooral marktspelers haalden challenges binnen…. Wat leverde het wel op? Lokale besturen lijken eerder het gesprek aan te gaan met de bewoners.

Het right to challenge waaide enkele jaren later over naar onze noorderburen. Daar paste het binnen de ontwikkeling van de ‘doe-democratie’ en de ‘participatiesamenleving’. De Nederlandse overheid stelde een verhoogde mondigheid vast bij burgers, een versterkt organiserend vermogen in de samenleving… maar ook minder sociale cohesie en een terugtrekkende verzorgingsstaat. Tientallen gemeenten gingen sinds die tijd concreet aan de slag. Onder noemers als ‘bewonersbod’ of ‘ ‘buurtrecht’ kwamen sportzalen, buurthuizen en groenbeheer in handen van buurtbewoners of verenigingen. Er kwam ook een juridische verankering. In 2014 gaf een aanpassing aan de wet op openbare bibliotheken bewoners het recht om een bibliotheek over te nemen wanneer die zou sluiten. De wet op maatschappelijke ondersteuning vermeldde in 2015 het recht voor burgers om onderdelen van de zorg zelf uit te voeren. Ook het huidige kabinet Rutte III heeft plannen om het principe in te schrijven in de Nederlandse gemeentewet‘.

Bronnenmateriaal uit Nederland

Tips voor inwoners en gemeenten

Een ‘community of practice’ van lokale ambtenaren, actieve bewoners en sociale ondernemers analyseerde het right to challenge en formuleerde een aantal tips voor zowel gemeenten als burgers.

— Zie: https://www.open-overheid.nl/open-overheid/tiptop10/

Basisinformatie

Elders op deze site vind je interviews over right to challenge in Nederland en Groot-Brittannië.

— Zie: https://www.dewakkereburger.be/nl/artikel/241/localism-act-participatie-of-pacificatie

— Zie: https://www.dewakkereburger.be/nl/artikel/283/right-to-challenge-lessen-uit-nederland

Op de site van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten vind je kort samengevat al een goede inleiding over het right het challenge. (even inhoudstafel’ aanklikken)

— Zie: https://vng.nl/artikelen/wat-is-het-right-to-challenge

Op de site van het netwerk van actieve bewonersgroepen LSA vind je ook heel wat achtergrondnformatie en een overzichtskaart met de gemeenten die inzetten op right to challenge

— Zie: https://www.lsabewoners.nl/buurtrechten/kennis-informatie/

— Zie: https://www.lsabewoners.nl/buurtrechten/kaart/

Inspiratie over right to challenge

Op de site van het Netwerk Right to Challenge vind je in deze brochure een stappenplan en checklist voor het invoeren en uitvoeren van het right to challenge.

— Zie: https://www.righttochallenge.nl/images/nieuws/Routeplanner_Right_to_Challenge-LR.pdf

Op de site van het project Democratie in Actie vind je twee inspiratiegidsen: één voor burgers, één voor lokale overheden.

— Zie: https://www.lokale-democratie.nl/democratieinactie/right-challenge-inspiratiegids-voor-inwoners

— Zie: https://www.lokale-democratie.nl/democratieinactie/right-challenge-inspiratiegids-voor-gemeenten

Op de site van een onderzoeksproject naar publieke financiering van maatschappelijke projecten vind je een stappenplan en een opsomming van sterktes en zwaktes van het right to challenge

— Zie: https://www.financiereninnetwerken.nl/financieringsinstrumenten/right-challenge/stappenplan-voor-het-gebruiken-van-het-instrument-right-challenge

Het bericht Right to challenge: tips verscheen eerst op .

Right to challenge: wat betekent het?

Arno — Thu, 24 Oct 2019 13:26:00 +0000

Het ‘right to challenge’ dook in september 2019 op in het Vlaamse regeerakkoord. Het idee maakte eerder ook al opgang in andere Vlaamse beleidsdocumenten en heeft al een langere voorgeschiedenis in enkele buurlanden.

Maar wat betekent dat ‘recht om de overheid uit te dagen’ nu precies? Wat betekent het voor de verhouding tussen burger en lokaal bestuur?

Betekenis

Het ‘uitdaag-principe’ laat toe dat buurtbewoners en/of plaatselijke ondernemers bepaalde (bestaande) publieke taken of diensten overnemen wanneer zij overtuigd zijn dat kunnen instaan voor een beter, efficiënter of goedkoper beheer. Ze kunnen op die manier waarde en kwaliteit toevoegen aan diensten en – niet onbelangrijk! – aan hun eigen leefomgeving. Bv.: het beheer van buurthuizen, sportinfrastructuur, bibliotheekantennes, etc., het organiseren van een tijdelijke invulling van een open plek, het aansturen van het onderhoud van straten, pleinen of groen in de buurt, het zelf ontwerpen van plannen voor de buurt…

Die overname kent in de praktijk verschillende vormen, blijkt uit de Nederlandse praktijkvoorbeelden [zie lager voor ]. Soms gaat het eerder om het aansturen van taken, soms over de praktische uitvoering. Buurtbewoners kunnen bijvoorbeeld een beter groenbeheer in hun straten en parken willen. Die burgers kunnen dan meer zeggenschap eisen over de groendienst of ze kunnen zelf met spade en hark aan de slag. Alleszins moet de nieuwe uitvoering wel aan een aantal voorwaarden blijven voldoen: er blijft uiteraard een budget nodig, een opvolging door het lokale bestuur, kwaliteitsbewaking… en een breed draagvlak en betrokkenheid in de buurt.

Voorgeschiedenis

De wortels van het right to challenge liggen in het Verenigd Koninkrijk. Met de ‘Localism Act’ uit 2011 wou de Britse regering burgers en lokale gemeenschappen meer greep geven op het lokale beleid. Dat maakte deel uit van ‘The Big Society’ van prime minister David Cameron die burgers nieuwe juridische hefbomen aanbood om de planning van hun buurt bij te sturen, om buurthuizen te beschermen… Samengevat: om overheidstaken over te nemen wanneer zij dachten die beter konden uitvoeren dan hun lokaal bestuur.

Het right to challenge waaide enkele jaren later over naar Nederland. Daar paste het binnen de ontwikkeling van de ‘doe-democratie’ en de ‘participatiesamenleving’. De Nederlandse overheid stelde een verhoogde mondigheid vast bij burgers, een versterkt organiserend vermogen in de samenleving… maar ook minder sociale cohesie en een terugtrekkende verzorgingsstaat. Tientallen gemeenten gingen sinds die tijd concreet aan de slag. Onder noemers als ‘bewonersbod’ of ‘ ‘buurtrecht’ kwamen sportzalen, buurthuizen en groenbeheer in handen van buurtbewoners of verenigingen. Er kwam ook een juridische verankering. In 2014 gaf een aanpassing aan de wet op openbare bibliotheken bewoners het recht geeft om een bibliotheek over te nemen wanneer die zou sluiten. De wet op maatschappelijke ondersteuning vermeldde in 2015 het recht voor burgers om onderdelen van de zorg zelf uit te voeren.

Voorbeelden uit Nederland

ZWOLLE – Buurtbewoners namen de jaren ‘90 het plaatselijke openluchtzwembad over toen dat met sluiting werd bedreigd. Zwemliefhebbers moeten aansluiten bij vriendenvereniging van het zwembad. Als lid koop je een jaarabonnement én verwacht men een vijftal uur vrijwilligerswerk per seizoen. In ruil daarvoor kunnen zwemmers de hele zomer genieten van het openzwembad.

UTRECHT – Deze stad kent al een aantal jaren het ‘bewonersbod’: de lokale regeling van het recht om uit te dagen. Ook hier kwam lokale sportinfrastructuur in het vizier: Twee lokale basketclubs vonden geen geschikte en betaalbare sportruimte. Via een bewonersbod namen ze in 2016 het beheer over van sporthal Lunetten. Men rekent op een slimmer beheer zodat de bezettingsgraad van de accommodatie omhoog gaat, een betere exploitatie van de horeca,… Het gebouw blijft eigendom van de gemeente, die ook blijft instaan voor het groot onderhoud.

NOOTDORP – In deze gemeente, niet ver van Den Haag, houden winkeliers zelf het winkelcentrum schoon. Door het indienen van een right to challenge beschikken deze lokale ondernemers nu zelf over de nodige (financiële) middelen om snel te kunnen optreden tegen vervuiling.

AALSMEER – Het lokale Seringenpark in Aalsmeer telt een unieke verzameling van meer dan 100 variëteiten van seringen. Maar het onderhoud van deze kwetsbare bomen kon beter, volgens buurtbewoners. Daarom nam hun ‘werkgroep Seringenpark’ het onderhoud tot 2022 over van het gemeentebestuur over. Via het right to challenge wil de bewonerswerkgroep de kwaliteit van het park verbeteren.

OSS – In de een deelgemeente daagden inwoners de gemeente uit rond de organisatie van een kermis. Samen met plaatselijke horecaondernemers maakten ze slimme combinaties tussen horeca en kermis. Zo maakten ze hun dorpskermis aantrekkelijker voor ouders met een terras en feesttent.

ROTTERDAM – Inwoners van de Schepenstraat waren zelf opdrachtgever voor de herinrichting van hun eigen straat. Ontevreden over de gemeenteplannen, maakten ze in 2015 gebruik van het right to challenge. Er bleek een groot draagvlak veel draagvlak van bewoners voor deze aanpak. Bij een straatreferendum was bijna niemand het idee om het inrichtingsplan bottom-up uit te werken. Een kerngroep ging aan de slag, waar nodig met ondersteuning aan de gemeente of andere instanties. Bewoners werden betrokken via workshops Zo ontstond een plan met draagvlak in de straat.

Het bericht Right to challenge: wat betekent het? verscheen eerst op .