Hoe bepalend zijn het maatschappelijk profiel en de politieke houdingen van de kiezer voor de uiteindelijke stemkeuze? Welke motieven halen kiezers aan voor hun stem? Hebben kiezers met een religieuze overtuiging een specifiek profiel? Onderzoekers van zeven Belgische universiteiten bevroegen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 heel wat Belgen in 45 welgekozen gemeenten. Dat leverde een nationaal representatieve steekproef op van meer dan 4000 kiezers. ‘Lokale kiezers hebben hun voorkeur’ bespreekt de resultaten van die studie en biedt antwoord op heel wat vragen rond de gemeenteraadsverkiezingen.
Van verzuiling naar de houding van de kiezer
De vakliteratuur wordt al sinds de jaren ‘50 gekenmerkt door modellen die het stemgedrag analyseren. Toen was sociale positie, lidmaatschap van een zuil bepalend voor de stem van een kiezer. Sindsdien, stelt dit onderzoek vast, werd dat stemgedrag steeds volatieler en minder voorspelbaar. Bij de laatste verkiezingen speelden ook conjuncturele aangelegenheden van een verkiezing een rol. Charismatische leiders, politieke schandalen of de verwezenlijkingen van een regering hadden een belangrijk gewicht. Het onderzoek beperkt zich daarom niet alleen op het effect van socio-demografische kenmerken van de kiezer, maar ook de houding van deze kiezer tegenover bepaalde kwesties. Zo worden leeftijd, geslacht, opleidingsniveau en religieuze overtuiging getoetst aan bepaalde verkiezingskwesties.
Lokale patronen van het kiesgedrag
In tien hoofdstukken nemen 22 onderzoekers de stemkeuze van de kiezer onder de loep. Zo leren we dat de thematische reputaties van nationale partijen ook bij de lokale verkiezingen een belangrijke rol spelen. Daarnaast ligt het vertrouwen in het lokale niveau hoger dan in andere bestuurslagen. Het geloof in goed bestuur groeit met andere woorden naarmate de afstand tot het bestuursniveau kleiner wordt. Het onderzoek toont dat het gemeentebestuur doorgaans meer krediet heeft dan de burgemeester, en dat wanneer men al langer in een gemeente woont, men ook meer vertrouwen heeft in de overheid. Korte termijnacties en het ethische gedrag van zittende politici, alsook schandalen, beïnvloeden dan weer negatief het vertrouwen van de kiezer.
‘Lokale kiezers hebben hun voorkeur’ is een onderzoek zoals er (nog) niet veel zijn. Het boek bouwt voort op de recente opwelling aan belangstelling voor de lokale patronen van het kiesgedrag. De analyse van het stemgedrag in 2018 nuanceert en verduidelijkt processen en tendensen in het lokale politieke landschap, en doet dat grondig. Elke onderzoeksvraag wordt getoetst aan een gigantische hoeveelheid data en de resultaten worden in overzichtelijke tabellen gegoten. Elke denkbare variabele komt aan de pas. Het boek geeft dan ook een unieke inkijk in het gedrag en motieven van de lokale kiezer.
De auteurs hopen naar eigen zeggen naast academici ook lokale beleidsmakers en geïnteresseerde burgers te kunnen boeien. Of die laatste doelgroep met dit boek ten volle bereikt wordt, is nog de vraag. Een onderzoek door tientallen academici draagt onvermijdelijk een grote hoeveelheid aan grafieken, data en statistische modellen met zich mee. Vooral dus iets voor de connaisseur (of de ingelezen geïnteresseerde wakkere burger natuurlijk.) Desalniettemin zal dit onderzoek met de afschaffing van de stemplicht op gemeentelijk niveau des te belangrijker blijken.
‘Lokale kiezers hebben hun voorkeur – de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 geanalyseerd’ nu uit bij Vanden Broele uitgeverij
(Arno Van Rensbergen)
