Openbaarheid van Bestuur
Openbaarheid van bestuur geeft elke burger toegang tot overheidsdocumenten. Je kan inzage, een kopie en/of uitleg vragen in die documenten. Dit is uiteraard een cruciale voorwaarde voor burgers die inspraak willen in een bepaald dossier: inspraak zonder inzicht leidt tot uitspraken zonder uitzicht. Openbaarheid van bestuur stelt iedereen ook in staat om het beleid kritisch op te volgen.
Wat betekent actieve openbaarheid?
Actieve openbaarheid heeft betrekking over informatie die overheden uit eigen beweging communiceren. Lokale besturen maken zo een aantal documenten (verplicht) spontaan openbaar via hun website, bv.:
De agenda en verslagen van de gemeenteraad en het college van burgemeester en schepenen
Het budget en de meerjarenplanning
De jaarrekeningen
Reglementen en verordeningen
Omgevingsvergunningen
Hoe vraag je niet-publieke informatie, plannen en documenten van een gemeente op?
Heel wat andere informatie wordt niet spontaan publiek gemaakt, maar kan wel schriftelijk aangevraagd worden. De vorm van de informatie is daarbij onbelangrijk. Het kan gaan over;
Papieren documenten: Verslagen, beleidsnota’s, beleidsplannen, vergaderstukken.
Digitale bestanden: E-mails, pdf’s, spreadsheets, digitale plannen en rapporten.
Audiovisuele materialen: Foto’s, geluidsopnames, video’s.
Technische plannen: Bouwtekeningen, kaarten, ontwerpdocumenten.
Statistische gegevens: Tabellen, datasets, onderzoeksresultaten.
Andere informatiedragers: Alles wat in het bezit is van een overheidsdienst en als informatiedrager kan dienen.
Om toegang te krijgen tot deze informatie moet je in principe een schriftelijke vraag indienen (via brief, e-mail, webformulier…). Mondelinge aanvragen zijn in principe niet mogelijk. Geef daarbij een zo duidelijk mogelijke omschrijving van de gewenste documenten en met je eigen contactgegevens (waaronder je postadres). Behalve voor informatie van persoonlijke aard, moeten aanvragers geen rechtstreeks belang aantonen.
Opgelet! Je kan aan de overheid niet vragen om gegevens uit verschillende bronnen te verwerken tot een nieuw document of om samenvattingen van informatie te maken. De overheid moet geen informatie verwerken voor jou, alleen bestaande informatie beschikbaar stellen.
De overheid heeft 20 kalenderdagen om te reageren, met mogelijke verlenging van 20 dagen bij complexe vragen.
Kan de overheid toegang weigeren?
Openbaarheid is de norm, maar uitzonderingen zijn wel mogelijk. Een overheid kan inzage weigeren, o.a. om de privacy van personen en beroeps- of bedrijfsgeheimen te beschermen, om de veiligheid te geranderen… Ook te vaag geformuleerde of onredelijke vragen kan men afwijzen.
Indien de overheid jouw aanvraag voor toegang tot overheidsinformatie:
- volledig of gedeeltelijk afwijst
- niet beantwoordt
- aanvankelijk goedkeurt, maar uiteindelijk niet uitvoert
… dan kan je in beroep gaan bij een onafhankelijke Vlaamse beroepsinstantie voor openbaarheid van bestuur.
Kan je ook bestuursdocumenten inkijken op Vlaams, Federaal of Europees niveau?
Openbaarheid van bestuur geldt niet alleen op lokaal niveau, maar ook op provinciaal, Vlaams, federaal en Europees niveau. Elk bestuursniveau kent zijn eigen regelgeving en procedures voor toegang tot documenten, afgestemd op de specifieke bestuursstructuur en bevoegdheden.
Provinciaal niveau
Provinciebesturen hanteren vergelijkbare principes als gemeenten.
Vlaams niveau
Ook binnen de Vlaamse overheid gelden vrij vergelijkbare regels over openbaarheid van bestuur.
Federaal niveau
Voor de federale overheid geldt een aparte “Wet Openbaarheid van Bestuur” de toegang tot documenten. Deze wet is ten dele ook van toepassing voor inzagerecht in gemeenten.
Europees niveau
Voor de Europese Unie geldt de “Verordening openbaarheid van documenten van het Europees Parlement, de Europese Raad en de Europese Commissie”. Burgers kunnen op basis hiervan toegang vragen tot EU-documenten, al zijn ook hier uitzonderingen mogelijk. Toegang wordt aangevraagd via online portals of schriftelijk bij de Europese instellingen, volgens de Europese openbaarheidregels.
Lees meer over participatie
Iedere burger kan een voorstel indienen bij de gemeenteraad en zo spreekrecht krijgen om zijn of haar idee toe te lichten. Dit geeft inwoners de kans om actief bij te dragen aan het beleid en hun stem te laten horen.
Een burgerinitiatief is een actie van gewone burgers die zich organiseren en samen werken om iets te veranderen in hun buurt, straat, wijk, dorp of stad
De Wakkere Burger is de onafhankelijke partner die meedenkt en actieve burgers advies en begeleiding geeft, steeds in overleg en op maat van het initiatief.
