Op 13 oktober 2024 duidt de kiezer nieuwe gemeentebesturen aan. De winnaars van stembusgang en coalitievorming kunnen daarna aan de slag om hun programmapunten te realiseren. Dat begint in 2025 met het uitschrijven van een meerjarenplan voor zes jaar lokaal beleid. Wanneer bewonersgroepen of adviesraden willen wegen op dat beleid, dan staan ze best op tijd klaar met hun eigen vragen en voorstellen. Met een ‘memorandum’ of ‘prioriteitenlijst’ dus. Enkele tips…
Politieke beslissingen zijn geen plotse momentopnames. Voor de finale beslissing ontspint zich meestal een langdurig proces met verschillende fasen: een kwestie duikt plots op, haalt de politieke agenda, wordt onderzocht en besproken… En daarna uitgevoerd en geëvalueerd. In dat proces spelen verschillende spelers een rol: schepenen, gemeenteraadsleden, deskundigen, belangengroepen, omwonenden…Vaak worden burgers en adviesraden pas laat in de besluitvorming betrokken: als het plan bijna af is. Die klacht hoorden we op een aantal plaatsen ook over de opmaak van het gemeentelijke meerjarenplan.
Kort op de bal
Participatie in een vroeger stadium opent betere perspectieven. Burgergroepen en adviesraden kunnen die kans op inspraak zelf afdwingen. Ze kunnen spontaan nog onbekende knelpunten aankaarten, zelf nadenken over creatieve oplossingen… Deze nieuwe ideeën uit de samenleving kunnen zo boeiende inspiratie vormen voor de beleidsplanning in 2025. Of al vroeger: door snel op de bal te spelen en klaar te staan met voorstellen voor de opmaak van de lokale partijprogramma’s.
De opmaak van een memorandum, prioriteitenlijst of ambitienota lijkt dan zinvol werk. Het alternatief – niets doen en afwachten – oogt een stuk minder aantrekkelijk: misschien amper betrokken worden, weinig inbreng kunnen doen… om het meerjarenplan daarna zes jaar te ondergaan.
Want dat is een eerste belangrijke vraag. Willen we onze kansen op invloed vergroten door te wegen op de partijprogramma’s? Of doen we dat principieel niet? Zo vindt een aantal adviesraden het niet niet wenselijk om dat soort ‘relatie’ aan te gaan met de partijen. Zij blijven bewust weg uit het partijpolitieke spel. Andere raden, maar ook heel wat burgercomités, hanteren net wel deze strategie. Voor hen is het een extra hefboom voor impact op het beleid.
Deze princiepskwestie heeft ook praktische consequenties. Wie zich beperkt tot inspraak in de meerjarenplanning in 2025 heeft een minder strakke deadline dan wie hoopt dat zijn idee in een partijprogramma belandt. Die burgers moeten sneller aan de slag.
En petit comité
De kwantitatieve logica van onze democratie – veel stemmen, veel zetels – maakt politici gevoelig voor de macht van het getal. Wie minstens de indruk kan wekken dat er een grote groep mensen betrokken is bij de opmaak van het memorandum, scoort waarschijnlijk beter dan wanneer de spreekwoordelijke ‘drie man en een paardenkop’ enkele eisen komt verdedigen. Maak het memorandum dus niet ‘en petit comité’, maar zorg voor een brede betrokkenheid van burgers, verenigingen en belangengroepen.
En dat brede bereik kan je op meer manieren realiseren dan alleen veel mensen samenbrengen op een vergadering. Een enquête is een andere mogelijkheid. Je kan ook input verzamelen via een online platform, sociale media of via e-mail. Beweging.net investeerde bijvoorbeeld in digitale lokale platformen waarop iedere inwoner zijn ideeën kan posten en de ideeën van anderen kan lezen, liken en becommentariëren. Maar naast input via internet, kan men zijn ei ook kwijt op papier.
Adviesraden kunnen de vertegenwoordigers van verenigingen en clubs een beknopt vragenlijstje meegeven. Dit kunnen deze vertegenwoordigers dan eerst bespreken met hun eigen bestuur of achterban. Waar kan het verkeer veiliger voor ouderen? Welke behoeftes heeft onze sportclub?…
Of je zoekt nog andere creatieve vormen van contact. Zo heeft een Jeugdraad uit een West-Vlaamse gemeente het plan opgevat om met een caravan rond te trekken naar plaatsen in de gemeente waar jongeren aanwezig zijn. Zo krijgen ook zij kans om hun ideeën te geven, zonder een verplaatsing naar een vergadering.
Inhoudelijk sterk
En dan start het echte denkwerk: uit al die opmerkingen en suggesties moeten een aantal prioriteiten worden gefilterd. Indien dat door een relatief grote groep wordt besproken, is het handiger om eerst in kleine groepjes samen te zitten. Zo kunnen de deelnemers per tafel de hoofdlijnen aanduiden en bespreken. Daarna kan elke tafel zijn top-3 of top-5 van voorstellen plenair presenteren. Waarschijnlijk zullen er al snel een aantal gelijklopende conclusies opvallen aan de verschillende tafels.
Op basis van die info kan men een brainstorm houden in de adviesraad met twee doelen: een inventaris maken van alle vragen en signalen én prioriteiten vastleggen. Een handige werkwijze is om deze oefening eerst in kleine groepjes te doen.
Het bestuur van de adviesraad of een werkgroep, eventueel aangevuld met buitenstaanders of deskundigen, kunnen die topprioriteiten dan verder uitwerken…
Op papier
De prioriteitenlijst moet zeker geen dik boek worden: vijf tot tien pagina’s zal meestal volstaan. Het is vooral belangrijk dat de essentie van het verhaal onmiddellijk opvalt. En dat alle onderwerpen ook goed begrijpbaar zijn. Ook voor mensen die niet dagdagelijks met deze kwesties bezig zijn. Voor het overzicht van die lezer kan het interessant zijn om in het begin van het document een kadertje op te nemen met een kort overzicht of samenvatting van de belangrijkste speerpunten.
Bouw de tekst ook duidelijk op: met opvallende titels zodat ook een ‘luie’ lezer snel begrijpt wat nu de verwachtingen zijn van de adviesraad. Werk met puntjes zoals bij een presentatie en vermijd al te lange tekstpassages. Per aandachtspunt kan je daarna volgende logica hanteren:
Wat is de situatie nu? Een korte situatieschets
Wat willen we anders, beter, extra,… ? Welke concrete suggestie en voorstellen hebben we daarvoor? Een nieuwe doelstelling of actie gebaseerd op een beknopte analyse en een duidelijke visie.
Toeters en bellen
Wanneer de tekst is uitgeschreven, is het werk nog niet helemaal af. Of beter: nog helemaal niet af. Denk zeker nog even goed na over de manier waarop het memorandum wordt overhandigd aan de lokale politici van meerderheid en oppositie. Een mailtje zorgt wel dat jouw voorstellen op de juiste plaats belanden, maar zorgt niet voor invloed. Welke acties met de nodige toeters en bellen zorgen wel voor meer weerklank – en dus meer impact?
Een mondelinge toelichting kan de boodschap inhoudelijk versterken. Een ludieke actie bij de overhandiging kan de aandacht trekken van de lokale pers. Je verspreidt de prioriteitenlijst best ook nog zo ruim mogelijk, naar de verenigingen, clubs, pers…
Een verkiezingsdebat met de verschillende partijen kan ook interessant zijn: Wat denken zij van de voorstellen? Zijn er punten bij die zij willen realiseren? Misschien doet een partij wel een publieke uitspraak dat een zaak zeker moet ‘meegenomen worden in het beleid’, zoals dat dan heet. Daar kan je later naar verwijzen om je voorstellen kracht bij te zetten.
Uitrol
In 2025 zal het meerjarenplan worden geschreven – volg dat dus goed op – en in de jaren daarna wordt dat papieren beleidsplan omgezet in beslissingen en realisaties. Stap per stap wordt het plan uitgerold. Daarbij kunnen bijvoorbeeld ook adviesraden een inbreng hebben. Eén tip daarbij: wie een voorstel heeft met een kostenplaatje, maakt die idee best bekend voor de zomer. Na de zomer krijgt de begroting voor het volgende jaar vaste vorm. En als er geen middelen zijn voorzien, vis je achter het net natuurlijk. Samengevat: De eerste helft van het jaar is dus het ideale moment voor vragen en spontane adviezen die geld kosten.
Tegen memoranda
Slotopmerking: in feite gebruikt De Wakkere Burger – zeker voor adviesraden – niet graag de term ‘memorandum’. Dat klinkt als een eisenbundel. Misschien klinkt ‘prioriteitenlijst’ of ‘ambitienota’ wel constructiever…
Weblink
Op www.adviesraden.be/memorandum kan je terecht voor meer detailinformatie, stappenplannen en praktische werkmaterialen. Succes!
Tips
Zeker WEL doen!
- Betrek je achterban bij de opmaak van de prioriteitenlijst. Zorg voor een draagvlak.
- Doe onderbouwde voorstellen. Hoe rekening met bestaande beleidsplannen. Vermeld eventueel positieve ingrepen van het beleid uit de voorbije jaren.
- Laat het beleid ruimte om keuzes te maken. Maak je prioriteiten duidelijk, maar laat alternatieve oplossingen open voor het beleid.
- Wees to-the-point. Focus op hoofdlijnen. Hou je prioriteitenlijst beknopt.
- Maak werk van communicatie. Zorg voor een sterke boodschap in een aantrekkelijke verpakking. Stuur de prioriteitenlijst naar alle politieke partijen.
Zeker NIET doen!
- Noem je prioriteitenlijst geen memorandum. Dit begrip komt eerder negatief en te strijdvaardig over qua toon.
- Stel de tekst niet samen in een kleine, beperkte groep en schrijf hem zeker niet alleen vanachter je bureau. Betrek een brede groep mensen.
- Maak er geen ‘beleidsplan’ van. Een uitgebreide gegevensverzameling, doelstelling of concrete maatregelen horen niet thuis in een prioriteitenlijst.
- Focus niet op één project. Zorg voor verschillende voorstellen. Tenzij er één project zo cruciaal is (bv. nieuw sportcomplex) dat het een apart voorstel verantwoordt.
- Denk niet sectoraal. Zorg voor een geïntegreerd voorstel dat de termen van het eigen beleidsdomein overschrijdt.
- Doe geen vage aanbevelingen. Zorg ervoor dat ze binnen een realistisch kader passen.
- Verlies je ook niet in details. Houd je focus op de krachtlijnen en probeer niet alles te behandelen.
- Tekst alleen is niet voldoende. Zorg voor een sterk inhoudelijk document met een aantrekkelijke lay-out. Werk met ‘puntjes’, …
- Alleen het doormailen van de tekst volstaat niet. Licht de tekst toe voor meer impact.
