Wil je een probleem aankaarten bij je gemeentebestuur? Of heb je een concreet voorstel voor je wijk of buurt? Als burger heb je verschillende mogelijkheden om je stem te laten horen. Hieronder geven we een overzicht van de hefbomen die je als burger in handen hebt. Zo kan je een agendapunt op de gemeenteraad plaatsen, inzage vragen in documenten, een verzoekschrift indienen of een referendum organiseren.
Wat kan je doen?
1. Plaats een agendapunt op de gemeenteraad
Sinds 2007 kan een burger via een handtekeningenactie een onderwerp plaatsen op de agenda van de gemeenteraad in zijn of haar gemeente. Hij of zij kan dat ook zelf komen toelichten.
De Wakkere Burger spoort gemeenten aan zich ertoe te verbinden elk voorstel binnen het jaar te onderzoeken en erover een stemming te organiseren. Als het niet aanvaard wordt, moet de gemeenteraad minstens een gemotiveerde repliek bieden.
2. Vraag inzage in documenten
Een aanvraag voor inzage, afschrift en/of uitleg doe je altijd schriftelijk: per (gewone) brief of e-mail. Je kan de aanvraag ook persoonlijk overhandigen. Je vermeldt zo duidelijk mogelijk het onderwerp (indien mogelijk zelfs de bestuursdocumenten in kwestie) en de vorm waarin je de informatie bij voorkeur wil ontvangen. Vergeet je naam en adres niet. Je moet alleen ‘een belang aantonen’ wanneer je informatie zoekt van persoonlijke aard. Deze verplichting is niet van tel wanneer het over milieu-informatie gaat.
Bezorg de aanvraag aan de juiste overheidsdienst of aan de communicatieambtenaar van die overheid. Wanneer de gezochte documenten daar niet aanwezig zijn, wordt jouw vraag doorgestuurd naar de juiste instantie. Eenmaal bij de juiste dienst beland, wordt jouw aanvraag onmiddellijk genoteerd in een register, met vermelding van datum van ontvangst.
3. Dien een verzoekschrift in
Elke burger heeft het recht om een verzoekschrift in te dienen bij de organen van de gemeente.
- Het verzoekschrift dient door één of meer personen ondertekend te zijn.
- De vraag is doorgaans slechts aan één persoon gericht en de gemeenteraad is niet verplicht om hier over in debat te gaan.
- Ook niet-inwoners van de gemeente kunnen een verzoekschrift indienen.
Gemeentebesturen hebben de autonomie om:
- De maximale reactietermijn vast te leggen.
De Wakkere Burger is voorstander om die niet hoger te leggen dan de regelgeving in het ‘oude’ Gemeentedecreet (3 maanden)
- Vraag om hoorzitting mogelijk te maken.
De Wakkere Burger vindt dat de verzoeker moet kunnen vragen om gehoord te worden door de gemeenteraad (of een commissie), eventueel bijgestaan door een persoon naar keuze.
4. Organiseer een referendum
Volksraadplegingen bewezen al dat ze, als afdwingbaar participatiemiddel, een hefboom zijn voor burgers om hun alternatieve voorstellen op de publieke en politieke agenda te krijgen. Denken we maar aan het Antwerpse initiatief van StRaten-Generaal en Ademloos rond het Oosterweeldossier als opvallend voorbeeld. Misschien kan deze peiling naar de vox populi ook ingebouwd worden in een breder traject van participatie en overleg.
Voorwaarden
- De initiatiefnemers moeten eigenaar blijven van de vraagstelling. Een neutrale commissie in bepaalde voorstellen beslist over de uiteindelijke vraag, maar moet toch minstens in overleg treden met de initiatiefnemers.
- Voor de raadpleging gebeurt er een correcte en objectieve informatiecampagne over het onderwerp, waarbij ook de initiatiefnemers kansen krijgen om hun visie toe te lichten. Geen van de betrokken partijen mag in deze campagne qua middelen een onrechtmatige sterke invloed hebben.
- Adviserende raadplegingen zouden een brede betrokkenheid moeten stimuleren: ook van jongeren (16-jarigen), niet-Belgen,…
- De teldrempel mag niet te hoog zijn. Een opkomst van 10 percent, zoals bij lokale volksraadplegingen, zou steeds moeten volstaan om het resultaat bekend te maken. Het gaat immers over een adviserende raadpleging.
- De overheid geeft steeds een duidelijke motivatie waarom een beslissing afwijkt van het advies van de bevolking.
- Een raadpleging is best ingebed in een breder traject van participatie en overleg.
- Een burgervriendelijke handtekeningendrempel van bv. 10 percent lijkt een mooi richtcijfer. De drempel mag immers niet afradend werken.
Wil je een volksraadpleging starten? Lees hier ons stappenplan.
Recht op vrije mening en betogen beknot?
In het federale parlement is op 22 februari 2024 een nieuw Strafwetboek goedgekeurd. Voor het eerst sinds 1867 beschikt ons land over een volledig vernieuwd
Het belang van burgerparticipatie
Participatie en inspraak kennen een lange geschiedenis, van de oude Grieken en Romeinen tot de late middeleeuwen. Echte politieke inspraak voor burgers bleef beperkt tot
Hoe doe je aan digitale participatie?
Digitale participatie is een vorm van participatie waarbij burgers gebruik maken van digitale technologie om deel te nemen aan democratische besluitvormingsprocessen of deze te ondersteunen.
