Interview – De Turnhoutsebaan, een gewestweg die 22 gemeenten doorkruist, mondt uit in de dichtbevolkte Antwerpse deelgemeente Borgerhout. Fietsers, voetgangers, bussen, trams en vrachtwagens doorkruisen dagelijks en in grote getale de drukke winkelstraat. Het actieplatform en burgerinitiatief ‘Pak ze aan, de Turnhoutsebaan’ wil buurtbewoners, lokale handelaars en bevoegde overheden rond de tafel brengen voor een doordachte, duurzame en constructieve herinrichting van de straat. Wij spraken met Kevin Buytaert over participatie, diversiteit en ludieke acties.
Foto’s: Yoeri Hostie & Ben De Kock
Een online participatieplatform en een denktank
Vanwaar komt het idee voor dit burgerinitiatief? Welke problemen willen jullie aanpakken?
“In de herfst van 2019 lazen we in de kranten dat in 2021 de tramsporen van de Turnhoutsebaan vernieuwd zouden worden. In de laatste tien à twintig jaar is er al veel aandacht geweest voor de Turnhoutsebaan, maar nooit op een consequente en duurzame manier. Daar willen we nu verandering in brengen. We gingen in dialoog met de betrokken actoren, maar al snel bevonden we ons in de eeuwige discussies of de tram wel of niet onder de grond moet rijden. We merkten bij heel wat lokale activisten de vraag naar meer ingrijpende veranderingen van de Turnhoutsebaan, en besloten dan ook het heft in eigen handen te nemen.”
Hoe is het burgerinitiatief sindsdien geëvolueerd?
“We begonnen met een fotoreeks voor sociale media, waar we buurtbewoners fotografeerden op de Turnhoutsebaan. De eerste lockdown vormde een ideale setting omdat er toen heel weinig verkeer was. Mensen begonnen op deze manier na te denken over de invulling van deze publieke ruimte. Van het district kregen we een klein budget toegewezen gekregen om aan de slag te gaan op en rond de Turnhoutsebaan. Daarna hebben we een online participatieplatform en een denktank opgericht. In deze denktank, geleid door professor Dirk Lauwers (UAntwerpen), wordt samen met de buurt en architecten een droombeeld van de Turnhoutsebaan ontworpen.”
Elke euro drie keer omdraaien
Welke werkwijzen hebben jullie gehanteerd?
“Wij zijn redelijk snel afgestapt van de traditionele vergadercultuur. Je hoeft niet per se een geëngageerde vrijwilliger te zijn om mee te doen. Je kan ook gewoon een leuk idee hebben dat ons dichter bij het doel kan brengen. We verwachten geen langdurig engagement van de burgers in de buurt, en we zien dat dit beter werkt dan de wekelijkse ‘allen rond de tafel’ vergaderingen. Mensen hebben het soms wat drukker in een bepaalde periode, en haken dan af op het vaste stramien.”
“‘Pak ze aan, de Turnhoutsebaan’ werkt daarentegen met kleine groepjes buurtbewoners die acties bedenken, waar de organisatie dan een koffie mee drinkt en de plannen bespreekt. De deelnemers weten dat we met kleine budgetten werken en elke euro drie keer moeten omdraaien, maar we proberen toch zoveel mogelijk ideeën uit te voeren. Via deze ludieke acties proberen we verder te mikken dan het gezaag en geklaag. Dit werkt veel efficiënter, en het motiveert de buurtbewoners echt.”
Over welke acties hebben we het dan?
“Alle onze acties staan altijd in het teken van de heraanleg van de Turnhoutsebaan. De einddoelstelling is wel dat er nagedacht wordt over de verkeerssituatie en de leefbaarheid van de hele buurt. Tijdens de week van de mobiliteit plaatsen we zo bijvoorbeeld vier autowrakken in het straatbeeld, beschilderd, beschreven met spreuken en beplant, als een soort kunstwerk waar planten groeiden. Dit deed mensen nadenken over wat er allemaal mogelijk is in de straat. Via straatinterviews, podcasts en fotografie komen we te weten wat er leeft in de buurt. Deze interviews worden in één rapport gegoten worden, dat de meningen van de buurt beschrijft en in kaart brengt.”
“Dat kan je geen inspraak van de burger noemen.”
Vinden jullie een luisterend oor bij het stadsbestuur?
“Bij de stad Antwerpen is er een grote drempel. De schepen van mobiliteit zet vooral in op de binnenstad, zodat de auto via alle invalswegen vlot de stad binnen kan rijden. Het centrum wordt aangepakt op allerlei manieren, de buurten daarrond worden wel vergeten. We schoppen met onze acties wel eens tegen de schenen, maar we hopen op deze manier toch met de bevoegde schepen de dialoog aan te gaan. Toen we vorig jaar uitgenodigd werden voor een gesprek, kregen we eigenlijk gewoon de visie van de schepen te horen. Dat kan je geen inspraak van de burger noemen. Wij willen dat alle partijen die iets te zeggen hebben – burgers, experten, politici – samen rond de tafel zitten. Daarom hebben we onze hand uitgereikt aan Vlaams minister van mobiliteit Lydia Peeters, die echt wel aandacht had voor de noden van de buurtbewoners. We hebben in Brussel duidelijk aangegeven waarvoor de buurt staat. We vroegen de minister daarnaast ook om een kentekenonderzoek. Op die manier willen we te weten komen hoe mensen de buurt met de auto bewonen en bezoeken. Want als je de Turnhoutsebaan heraanlegt, bestaat er natuurlijk ook het gevaar dat het probleem zich verplaatst naar de zijstraten en wijken, en dat willen we zeker niet.”
Diversiteit
De Turnhoutsebaan eindigt in Borgerhout, een gemeente boordevol diversiteit. Wat was de reactie van de verschillende gemeenschappen op jullie burgerinitiatief?
“Een burgerinitiatief begint al te vaak bij de witte middenklasse, maar dat werkt niet in Borgerhout en ook niet in het België van vandaag. Je moet van bij het begin de diverse buurt betrekken. In de beginfase waren er heel veel tieners en twintigers die een enorme interesse hadden om mee te doen. Ook buurt- en jongerenorganisaties sloten zich aan. Het platform groeide dag na dag, week na week.”
“We hebben van bij het begin ook ingezet op sociale media. We kunnen op deze manier verschillende gemeenschappen gemakkelijk aanspreken. Zij worden op hun beurt dan ambassadeurs van het initiatief en geven de boodschap door. Je krijgt daardoor ook steeds meer input. Het zijn ook die buurtvertegenwoordigers, diegenen met roots in de gemeenschappen, die als woordvoerder van het burgerinitiatief werken. Je moet gewoon iedereen laten meedenken en hen de tools aanreiken.”
Wat zijn jullie concrete plannen in de nabije toekomst?
“Eerst en vooral zetten we in op zogenaamde quick-wins, zaken die we op korte termijn kunnen realiseren. De Turnhoutsebaan moet allereerst veiliger worden. Het is niet meer van deze tijd dat auto’s in een drukke school- en winkelstraat 50 km/u mogen rijden. Er moeten veilige schoolroutes, extra zebrapaden en beter afgestelde verlichtingspalen, fietsstallingen, ontmoetingsplaatsen (terrassen, zitbanken en groeninvulling) en afgebakende laad-en losplaatsen voor de handelaars komen. Volgend jaar publiceren we ons rapport en nodigen we de buurt uit op een informatieavond, waar we het droombeeld toelichten. Tenslotte lanceren we na de zomervakantie een growfunding rond een kleur- en knutselboek rond weggebruik en de publieke ruimte, voor jong en oud.”
Alvast veel succes gewenst!
Meer weten over ‘Pak ze aan, de Turnhoutsebaan’? Dat kan via hun facebook– en instagrampagina.
Arno Van Rensbergen
