Vooral heel wat mensen is de provincie een onbekend overheidsniveau. Toch worden ook in de tien Belgische provincies op 13 oktober ook een provincieraad verkozen. Maar wat is nu de rol van die provinciale overheid? Officieel is die provincieraad bevoegd voor alles wat van provinciaal belang is en beraadslaagt over elk ander onderwerp dat wordt voorgelegd door de hogere overheid (bijvoorbeeld de Vlaamse overheid). Zo geeft de provincieraad bijvoorbeeld advies over bepaalde plannen van de Vlaamse overheid.
Dat zegt natuurlijk niet veel over de concrete bezigheden van dit politieke niveau. Het provinciebestuur voert onder andere taken uit in opdracht van andere overheden, zoals het uitreiken van milieu- en bouwvergunningen. Maar het voert ook een beleid ten bate van de eigen provincie: het beheer van recreatie- en natuurdomeinen, het inrichten van provinciale scholen, het aanleggen van fietsnetwerken, het promoten van lokaal toerisme… De provincies nemen ook initiatieven voor de samenwerking van plaatselijke steden en gemeenten. Eén bevoegdheid zijn de provincies een tijd geleden wel kwijtgespeeld: de zogenaamde persoonsgebonden materies. Op enkele kleine uitzonderingen na zijn de provincies niet meer actief op vlak van cultuur.
De krachtlijnen van dat beleid worden uitgestippeld door de leden van de provincieraad. Die worden rechtstreeks verkozen. Het aantal leden schommelt tussen 31 (Limburg) en 36 (andere provincies) naargelang het bevolkingscijfer van de provincie. Deze provincieraad keurt als ‘wetgevend orgaan’ de provinciale reglementen en besluiten goed. De provincieraad vergadert zo dikwijls als noodzakelijk, met een minimum van tien vergaderingen per jaar, wat eigenlijk neerkomt op eenmaal per maand.
De provincieraad kiest uit zijn midden de deputatie, eigenlijk de regering van de provincie. De deputatie wordt gecontroleerd door de provincieraad. Aan het hoofd daarvan staat de gouverneur. Die is in feite geen politicus, maar een hoge ambtenaar die tot zijn pensioen benoemd wordt door de Vlaamse regering. Hij wordt dus niet verkozen of vervangen na de verkiezingen. De gouverneur staat vooral in voor de veiligheid (politionele veiligheid en openbare orde, verkeersveiligheid, politie en brandweer, …) Bij zware rampen coördineert hij of zij de noodsituatie.
Interessant voor actieve burgers: de vergaderingen van de provincieraad zijn openbaar, behalve als het om persoonlijke aangelegenheden gaat, of als de provincieraad beslist in het belang van de openbare orde of op grond van ernstige bezwaren tegen de openbaarheid. De notulen van de openbare zitting van de provincieraad zijn openbaar en eventueel te verkrijgen door gebruik te maken van de wetgeving openbaarheid van bestuur. Iedere burger kan een verzoekschrift indienen bij de provincieraad betreffende een onderwerp dat tot de bevoegdheden van de provincie behoort. In principe kunnen burgers via een handtekeningenactie ook een volksraadpleging afdwingen over een provinciale beleidskwestie. Maar dat is tot vandaag nog nooit gebeurd.
