In welke mate werken lokale besturen actief aan burgerparticipatie? Welke onbekende, innovatieve praktijken van participatie komen op? Deze vragen onderzocht Mirthe Schildermans de voorbije maanden voor De Wakkere Burger. Via een online bevraging van 115 lokale besturen, aangevuld met diepte-interviews, schetste ze een beeld van het huidige participatielandschap in Vlaanderen. Het volledige rapport lees je hier.
De adviesraden
Adviesraden blijven veruit de meest ingeburgerde vorm van participatie: 98% van de lokale besturen organiseert er minstens één. Niet onlogisch: een aantal adviesraden, zoals Gecoro, jeugdraad en cultuurraad, zijn gewoonweg decretaal verplicht. Maar ook andere niet-verplichte raden zoals oudenraden maken op de meeste plaatsen deel uit van het participatiebeleid.
Toch bestaat er twijfel over deze adviesraden: niet alle beleidsmakers zijn overtuigd van hun werkelijke meerwaarde. Ook over hun representativiteit stellen ze kritische vragen, zoals één respondent het verwoordde: “die adviesraden komen in de eerste plaats op voor de belangen van hun eigen verenigingen.”
Lokale besturen zetten deze raden echter niet zomaar aan de kant. Ze zijn al bezig met het aanpassen van hun werking of maken plannen voor toekomstige hervormingen. Zo voorzien gemeentes soms een overkoepelende raad: “we brengen die adviesraden één of twee keer per jaar samen zodanig dat ze ook gezamenlijke bekommernissen aan het beleid kunnen overmaken.”
Dynamiseren van het adviesradenlandschap moedigen we vanuit De Wakkere Burger natuurlijk volmondig aan.
Digitale tools, dorpsraden en wijkbudgetten
Na de adviesraad blijken burgerbevragingen de meest gebruikte methode: 88% van de lokale besturen zet ze in. Daarbij verschuift het zwaartepunt steeds vaker naar digitale platformen zoals Holpr, Bpart of GoVocal. 60% maakt vandaag al gebruik van zo’n online inspraaktool, en 13% plant dit binnenkort te doen
Ondertussen zoeken steden en gemeenten nieuwe participatiemethoden. Vormen van wijk- en dorpsoverleg duiken bijvoorbeeld meer op als alternatief, vaak in (middel-)grote steden en gemeenten. Onder lokale besturen die deze organiseren, is er een consensus dat ze een grote impact hebben op het beleid.
Ook wijkbudgetten en burgerbegrotingen behoren tot het mogelijk arsenaal. Toch zijn lokale besturen voorlopig nog voorzichtig. Vooral wijkbudgetten wekken nieuwsgierigheid: bijna één op vijf besturen overweegt om ermee te starten. Voor burgerbegrotingen ligt dat enthousiasme voorlopig een stuk lager. Ze twijfelen aan de beleidsimpact en zetten het nog niet massaal in.
Burgerpanels: veelbelovend maar zeldzaam
Deliberatieve burgerpanels zijn vandaag nog geen vaste waarde bij lokale besturen, maar de interesse groeit. Zo’n 15% van de bevraagde besturen overweegt om ze in de toekomst in te zetten, meer dan bij eender welke andere participatievorm.
Deze methode vraagt tijd, begeleiding en opvolging, maar besturen geloven in de meerwaarde die deze vorm van participatie kan bieden. Ze bieden ruimte voor dialoog en doordachte besluitvorming. Het wordt dus interessant om deze participatievorm in de komende jaren aandachtig te blijven volgen.
Een veld in beweging
Tijd en middelen blijven een uitdaging, maar burgerparticipatie leeft in Vlaanderen meer dan ooit. Van de hertekening van adviesraden tot de stille opmars van deliberatieve panels: lokale besturen blijven zoeken naar vormen die werken. De Wakkere Burger staat klaar aan de zijlijn om burgerparticipatie en innovatieve methoden te blijven ondersteunen.
