De Conferentie over de toekomst van Europa is afgelopen. Voor sommigen was het een enorm succes, anderen hadden er meer van verwacht. Eén ding is zeker, het democratisch experiment heeft een indruk achtergelaten. Op Europees niveau moeten burgerpanels deel uitmaken van het politieke overleg, en ook Duitsland wil deliberatieve democratie institutionaliseren.
Maandag liep de Conferentie over de toekomst van Europa af. Een slotmoment kondigde het einde aan van de eerste deliberatieve democratie-ervaring van de EU, waarbij willekeurig geselecteerde burgers zowel online als persoonlijk werden samengebracht om de toekomst van Europa te bespreken.
Tijdens de slotceremonie van de conferentie zei de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, dat de resultaten zodanig waren dat verdragswijzigingen zelfs op tafel zouden kunnen komen als het betekende dat de voorstellen van de burgers echt werden overgenomen. Een groep Europese politici heeft nu opgeroepen om de conferentie te gebruiken als een model voor toekomstige betrokkenheid tussen burgers en politici.
Gefrustreerde burgers
Moest het proces in de toekomst hernomen worden, is er wel ruimte voor verbetering. Het democratische experiment voldeed vaak niet aan de verwachtingen. De burgerpanels vonden plaats te midden van een wereldwijde pandemie, en het slotmoment bleef door de oorlog in Oekraïne grotendeels onopgemerkt. Ook bleken de deelnemers aan het einde van het proces ontevreden. Ze voelden zich vaak genegeerd en gebruikt omdat ze hun resultaten vaak presenteerden voor lege stoelen in de sessies van het Europees Parlement.
Desalniettemin wil Ursula von der Leyen de Europeanen in de toekomst meer betrekken bij belangrijke politieke beslissingen. Daarom stelt ze voor dat voortaan de mening van de burger eerst via burgerpanels ingewonnen zal worden alvorens belangrijke wetgevingsinitiatieven in te dienen. De deelnemers zullen willekeurig gekozen worden en de burgerpanels moeten zo worden samengesteld dat ze de EU-bevolking weerspiegelen op basis van criteria zoals leeftijd, geslacht, opleiding en afkomst. Deskundigen dienen de paneldeelnemers de informatie te verstrekken die zij nodig hebben. Als de resulterende aanbevelingen niet door de EU-instellingen worden overgenomen, moet dit worden gemotiveerd. Burgerpanels zouden ook een juridisch bindend kader moeten krijgen.
Ook in Duitsland
Het beweegt ook niet alleen op het supranationale niveau. Vorige week besliste de Duitse Bundestag om verschillende burgerpanels op te zetten, nog voor het eind van dit jaar. Voorzitter Bärbel Bas wil willekeurig geselecteerde burgerpanels op het federale niveau installeren. De burgervergaderingen zouden concrete sociaal-politieke kwesties kunnen behandelen. Bas geeft tegelijkertijd wel toe dat het niet de bedoeling is dat de deliberatieve panels de representatieve democratie vervangen, maar “zouden bijdragen om het parlement dichter bij de burgers te brengen”.
Arno Van Rensbergen
