Thema's

Burgerbegroting

Burgers zelf laten beslissen waar (een deel van) het gemeentelijk of overheidsbudget naartoe moet, dat is een burgerbegroting. Ze bepalen de agenda, de thema’s en maatschappelijke kwesties tot de concrete acties die zullen worden uitgevoerd. Het idee van een burgerbudget is ontstaan in de Braziliaanse stad Porto Alegre. Daar wordt sinds eind jaren 1980 een deel van de gemeentebegroting bepaald op basis van de prioriteiten van de lokale bevolking. Sinds de jaren 1990 heeft deze formule zich over de wereld verspreid. In het District Antwerpen kunnen bewoners en organisaties via de Burgerbegroting elk jaar 1,4 miljoen euro verdelen. Ook in Gent bestond een Burgerbudget van 1,35 miljoen euro, verdeeld over verschillende stadsdelen. Ondertussen gaan ook kleinere steden en gemeenten met eigen vormen van een participatief budget. 

Wat is een burgerbegroting?

Burgers zelf laten beslissen waar (een deel van) het gemeentelijk of overheidsbudget naartoe moet. Dat is de insteek van een burgerbegroting. Inwoners leren er prioriteiten stellen binnen een vooropgesteld budget. Dat kan bijvoorbeeld door met elkaar in dialoog te gaan over verschillende beleidskwesties of door op concrete projecten te stemmen. Tijdens het volledige traject maken de deelnemers allerhande inhoudelijke keuzes. Ze bepalen de agenda, de thema’s en maatschappelijke kwesties tot de concrete acties die zullen worden uitgevoerd. 

Helemaal in het begin hadden sommige experimenten louter een adviserend karakter. Vandaag worden de ideeën en adviezen van burgers bij de meeste burgerbegrotingen ook effectief uitgevoerd. En dat onderscheidt hen van alle andere participatievormen die meestal adviserend van aard zijn. 

Een burgerbegroting

  • verkleint de kloof tussen burgers en politici.  

Inzicht verwerven in de moeilijke budgettaire keuzes die politici moeten nemen, verhoogt burgers hun begrip voor de beperkingen van hun bestuur. Burgers krijgen de kans om zelf mee vorm te geven aan hun gemeente.  

  • leidt tot beter bestuur.

Inwoners kunnen als ervaringsdeskundigen heel concrete ideeën aanbrengen over specifieke lokale zaken waar besturen zelf niet aan denken.  

  • werkt burgerschapsversterkend.  

Burgers die deelnemen aan groepsgesprekken over burgerbegrotingen, leren beter argumenteren en meer in functie van het algemeen belang denken. Gevolg: ze voelen zich doorgaans meer verbonden met hun stad en met hun buren. 

Criteria

  • Engagement van het bestuur 

Een burgerbegroting is het best gedragen door het volledig bestuur. Dat betekent dat politici en beleidsmakers geloven in het project, het actief ondersteunen en de voorstellen van burgers serieus nemen. 

  • Een duidelijk kader 

Wat is het doel van het participatietraject en over welk budget krijgen burgers beslissingsmacht? Bepaal ook een duidelijk kader waarbinnen burgers participeren. En wees transparant over hoe beslissingen zullen worden genomen en uitgevoerd.

  • Tijd en geld 

  • Een enthousiaste kerngroep 

Zoek een diverse lokale kerngroep die mee trekker wil zijn van het project. Zo’n groep kan helpen bij de organisatie, maar is even goed belangrijk bij het creëren van verbinding met de buurtbewoners. Zij zijn een belangrijke schakel om een brede groep inwoners warm te maken voor het project. 

  • Moderatoren en procesbegeleiders 

Zorg voor moderatoren en participatiebegeleiders om het proces te coördineren. Dat kan een ingehuurde professional zijn, of eventueel ambtenaren met de juiste expertise. Schakel echter in geen geval gemeenteraadsleden, schepenen of andere mensen met een duidelijke politieke kleur in. 

  • Transparante communicatie 

Geslaagde participatie is onlosmakelijk verbonden met een transparante communicatie vóór, tijdens en na het proces: Wat is het project? Welke stappen zijn er (gezet)? Wat zijn de inspraakmogelijkheden? En wat zal er met de input van mensen gebeuren? Communicatie helpt bij dit alles om aandacht te trekken, te informeren en te overtuigen om mee te doen. 

Veelgestelde vragen

  • Wie kan deelnemen aan een burgerbegroting? 

Iedereen die zijn stad of dorp mee vorm wil geven, kan deelnemen. Extra aandacht gaat vaak uit naar het betrekken van moeilijker bereikbare doelgroepen zoals jongeren en mensen in armoede.  

Sommigen burgerbegrotingen kijken verder dan de eigen inwoners. Zij spreken iedereen aan die betrokken is, zoals mensen die in de gemeente werken of er school lopen. Soms zelfs alle geïnteresseerden. En dat vanuit de filosofie dat het idee telt, niet de achtergrond van een persoon. 

  • Zijn burgerbegrotingen representatief? 

Neen, niet per definitie. Participatieve begrotingen bieden vooral een open aanbod voor geïnteresseerde burgers die hun stem willen laten horen en/of een idee hebben voor hun stad of gemeente. Burgerbegrotingen zijn een aanvulling op bestaande representatieve democratische instrumenten als verkiezingen of referenda. Bij deze methodiek gaat het niet om het kiezen tussen een paar vooraf bepaalde opties, maar om het ontwikkelen en/of bespreken van ideeën. Wel zijn extra inspanningen absoluut nodig om een diverse groep aan deelnemers te bereiken. Gerichte communicatie, specifieke activiteiten en samenwerkingen met lokale verenigingen kunnen helpen om zo divers en inclusief mogelijk te zijn. 

  • Waarom organiseren gemeenten doorgaans geen adviserende burgerbegroting meer?  

De praktijk toont aan dat het bij adviserende burgerbegrotingen moeilijker is om een grote en diverse groep burgers te bereiken. Burgers leren wel bij over het begrotingsproces en de werking van de politiek, maar het project boet in aan representativiteit. En dus ook aan legitimiteit. 

  • Welke gemeenten in Vlaanderen experimenteren reeds met een burgerbegroting? 

Zie inspiratienota 

  • Zijn er in het buitenland ook burgerbegrotingen? 

De eerste burgerbegroting vond plaats in 1989 in Porto Alegre, Brazilië. Ondertussen vind je participatieve begrotingen in talloze landen en op alle continenten. Surf naar burgerbegrotingen.eu voor interessante en inspirerende cases over heel de wereld. Doorgaans gaat het om besluitvormende burgerbegrotingen. Burgers krijgen dus beslissingsbevoegdheid voor een klein deel van het totale budget. 

 

Wil je meer informatie over de organisatie van burgerbegrotingen, het procesontwerp of het betrekken van burgers,…? Neem dan contact op met [email protected] of surf naar www.burgerbegrotingen.eu. 

Nieuws burgerbegrotingen